เหตุใดจึงควรดูแลสุขภาพให้สมบูรณ์แข็งแรง ทั้งช่วงก่อน ระหว่าง และหลังการผ่าตัด

ผลการผ่าตัดที่ดีอาจไม่ได้ขึ้นอยู่กับเทคนิคการผ่าตัดเท่านั้น แต่ยังขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น การดูแลผู้ป่วยทั้งในช่วงก่อนผ่าตัด ขณะผ่าตัดและหลังผ่าตัด รวมทั้งภาวะโภชนาการของผู้ป่วยด้วย

หลังการผ่าตัดเป็นช่วงเวลาที่ร่างกายต้องการพลังงานและสารอาหารที่มีประโยชน์เพื่อช่วยให้แผลหายเร็วและช่วยซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ การฟื้นตัวภายหลังการผ่าตัดที่เร็วจะลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนภายหลังการผ่าตัด และช่วยลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ

ผู้ที่มีความเสี่ยงกับภาวะทุพโภชนาการ ได้แก่ ผู้ที่รับประทานอาหารได้น้อย ผู้ที่มีปัญหาการย่อยหรือการดูดซึมอาหาร ผู้ที่มีดัชนีมวลกาย (BMI) น้อยกว่า 20² ผู้ที่มีน้ำหนักตัวลดลงมากกว่าร้อยละ 10 ในเวลา 6 เดือน หรือมากกว่าร้อยละ 5 ในเวลา 1 เดือน

วิธีการปฎิบัติตัวและรับประทานอาหาร ก่อน ระหว่าง และหลังการผ่าตัด^3-10

ก่อนผ่าตัด
ผู้ป่วยควรงดสูบบุหรี่และงดดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อย่างน้อย 2 สัปดาห์ ก่อนการผ่าตัด
ควรออกกำลังกายและรับประทานอาหารให้เป็นปกติ โดยอาจเพิ่มอาหารที่มีโปรตีนสูง เช่น เนื้อสัตว์ นม ไข่ เพื่อช่วยการฟื้นตัวหลังผ่าตัดและช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น ในกรณีที่ผู้ป่วยรับประทานอาหารได้น้อย อาจพิจารณาเสริมด้วยอาหารทางการแพทย์สูตรครบถ้วนเสริมมื้ออาหารหรือทดแทนมื้ออาหาร เพื่อทดแทนพลังงานจากสารอาหารที่ขาดหายไป

ระหว่างผ่าตัด
ในคืนก่อนผ่าตัดหรือเช้าวันผ่าตัด ผู้ป่วยอาจต้องงดน้ำและอาหารประมาณ 6 ชั่วโมงก่อนผ่าตัดเพื่อป้องกันการสำลักในขณะดมยาสลบระหว่างผ่าตัด

หลังผ่าตัด
ในระยะแรกหลังผ่าตัด แพทย์จะเป็นผู้พิจารณาว่าผู้ป่วยสามารถเริ่มรับประทานอาหารได้เมื่อไร และเป็นอาหารชนิดใด กรณีผู้ป่วยยังไม่สามารถทานอาหารได้ แพทย์อาจให้สารน้ำหรือสารอาหารทางหลอดเลือดดำเสริม หากผู้ป่วยมีระบบทางเดินอาหารฟื้นตัวดี แพทย์จะอนุญาตให้ทานอาหารได้
โดยอาจเริ่มจากการจิบน้ำ หรือรับประทานอาหารเหลว หรืออาหารอ่อนก่อน บางรายอาจเริ่มทานอาหารปกติได้เลย

อาหารที่ควรรับประทานในระยะหลังผ่าตัด ควรเป็นอาหารที่มีประโยชน์และย่อยง่ายเพื่อช่วยให้ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น กรณีที่ผู้ป่วยรับประทานอาหารได้ แต่ยังทานได้ไม่เต็มที่หรือต้องการพลังงานทดแทน อาหารทางการแพทย์สูตรครบถ้วนก็เป็นทางเลือกที่ดีอย่างหนึ่ง เนื่องจากรับประทานได้ง่าย รสชาติดี มีหลากหลายรสชาติ จึงสามารถเสริมอาหารมื้อหลักหรือทดแทนมื้ออาหาร ช่วยให้ได้รับสารอาหารและพลังงานเพิ่มเติมอย่างเพียงพอ ช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็วขึ้น

ร่วมกับการรับประทานอาหารหลักให้หลากหลายครบ 5 หมู่ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ อาหารทางการแพทย์ ต้องใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ 

TH.2025.61843.ENS.1 (v1.0)©2025Abbott

Reference Information: 

1. Constansia RDN, et al. Nutr Clin Pract. 2022;37(1):183-191.
2. ศ.พญ.จุฬาภรณ์ รุ่งพิสุทธิพงษ์  หน่วยโภชนวทิยาและชีวเคมีทางกแพทย์ ภาควิชาอายุรศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี. ภาวะทุพโภชนาการในโรงพยาบาล. https://www.rama.mahidol.ac.th/med/sites/default/files/public/pdf/medicinebook1/Nutrition%20assessment.pdf
3. Taylor & Francis. (n.d.). Healthy Eating for Elective Major Orthopedic Surgery: Quality, quantity, and timing. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.2147/JMDH.S415116#d1e950
4. Williams, D. G., & Wischmeyer, P. E. (2019). Perioperative Nutrition care of Orthopedic surgery patient. Techniques in Orthopedics, 35(1), 15–18.
5. รพ.ผู้สูงอายุ Chersery Home Intetnationalhttps (15 กันยายน 2020), ศูนย์เตรียมความพร้อมก่อนผ่าตัดของผู้สูงวัย,
   เตรียมตัวอย่างไร? “ก่อนการผ่าตัด” ในผู้สูงวัย, www.ryt9.com/s/prg/3158879
6. GUS SU6, การดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัด, บทความสุขภาพ, https://thonburihealthvillage.com/การดูแลผู้ป่วยหลังผ่าต/
7.  โรงพยาบาลเบาโล (22 มีนาคม 2021), บทความ-ศัลยกรรม-ผ่าตัดแผลเล็ก, ออกกำลังกายง่ายๆ-หลังผ่าตัด, https://www.paolohospital.com/th-TH/phahol/Article/Details/
8. รศ. พญ. มิ่งขวัญ วงษ์ยิ่งสิน (10 พฤศจิกายน 2559) ศูนย์ประเมินและเตรียมความพร้อมผู้ป่วยก่อนการผ่าตัด ภาควิชาวิสัญญีวิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล, ทำไมเวลาจะไปผ่าตัดจึงต้องไปพบวิสัญญีแพทย์เพื่อประเมินก่อนการผ่าตัด, https://www.si.mahidol.ac.th/th/healthdetail.asp?aid=1260
9. ศูนย์ผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมบำรุงราษฎร์ (6 มีนาคม 2562), เตรียมตัวให้พร้อมก่อนการผ่าตัด Pre-operative class, บทความสุขภาพ, https://www.bumrungrad.com/th/health-blog/march-2019/pre-operative-class#:~:text=ขั้นตอนการเตรียมตัวก่อน,อุดตัน
   ในหลอดเลือดดำ
10. ศูนย์ข้อสะโพกและข้อเข่า, โรงพยาบาลกรุงเทพอินเตอร์เนชั่นแนล, โภชนบำบัดหลังผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม, บทความสุขภาพ โรคและการรักษา, https://www.bangkokinternationalhospital.com/th/health-articles/diseases-and-treatments/nutrition-therapy-for-patients-after-tkr