การเปลี่ยนแปลงของร่างกายเมื่ออายุมากขึ้นนั้นเป็นเรื่องธรรมชาติ และส่งผลต่อสุขภาพโดยองค์รวมอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ หรือที่เรียกว่า ภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย (sarcopenia) เพราะมวลกล้ามเนื้อจะลดลงด้วยอัตราเร่งเมื่ออายุมากขึ้น ทำให้ในช่วงอายุ 40–80 ปี กล้ามเนื้ออาจลดลงมากถึง 1 ใน 3^1-3 ซึ่งเป็นเรื่องที่เราต้องใส่ใจ 

"กล้ามเนื้อน้อย" ภัยเงียบที่ส่งผลเสียมากกว่าที่คิด!

 อายุที่เพิ่มมากขึ้น ทำให้กล้ามเนื้อลดลง ร่างกายจะอ่อนแอลงและส่งผลกระทบเป็นลูกโซ่ ได้แก่

• ภูมิตก ป่วยง่าย เมื่อกล้ามเนื้อน้อยลง ภูมิคุ้มกันก็จะอ่อนแอลง อาจส่งผลให้เจ็บป่วยง่าย ติดเชื้อง่าย และหายช้า⁴

• ฟื้นตัวช้า เมื่อร่างกายอ่อนแอและภูมิคุ้มกันไม่ดี การฟื้นตัวจากอาการเจ็บป่วยก็จะช้าลง เสี่ยงต่อการติดเชื้อที่รุนแรงขึ้น และอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต⁴

ผลกระทบเหล่านี้มักเกิดขึ้นพร้อม ๆ กัน ทำให้คุณภาพชีวิตลดลง อีกทั้งผู้สูงอายุที่ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ รับประทานอาหารได้น้อยลง ยิ่งทำให้เสี่ยงต่อการขาดสารอาหารร่วมด้วย⁵ แต่เราป้องกันได้ด้วยการใส่ใจเรื่องการได้รับสารอาหารที่เพียงพอ ครบถ้วน และทันเวลา โดยเฉพาะการเสริมด้วยอาหารสูตรครบถ้วนที่มีคุณภาพก็เป็นหนึ่งในตัวช่วยที่ดี

ความสัมพันธ์ระหว่างกล้ามเนื้อและภูมิคุ้มกัน

กล้ามเนื้อช่วยให้เราสามารถเคลื่อนไหวและทำกิจกรรมต่าง ๆ นอกเหนือจากนี้กล้ามเนื้อยังมีบทบาทสำคัญมากกว่านั้น โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มกัน หรือระบบป้องกันโรคของร่างกายเรานั่นเอง  

รู้ไหมว่าหากร่างกายอยู่ในสภาวะบาดเจ็บ เจ็บป่วยหรือเกิดการอักเสบจนเคลื่อนไหวได้อย่างจำกัด กล้ามเนื้อก็จะยิ่งเกิดการสลายตัวเร็วกว่าปกติ (catabolic crisis) เร่งให้เกิดภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย และภาวะเปราะบาง (frailty) เสี่ยงต่อการหกล้ม เจ็บป่วยง่าย นอนโรงพยาบาลนานขึ้น รวมถึงความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตมากขึ้น⁶ 

ปัญหาที่น่ากังวล คือ เมื่อกล้ามเนื้อเกิดการสลายมากขึ้น จะส่งผลทำให้ภูมิคุ้มกันลดลง ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเฉียบพลัน อันจะนำไปสู่การอักเสบที่เพิ่มขึ้น และเมื่อร่างกายเกิดการอักเสบเพิ่มขึ้นจะวนกลับมาส่งผลทำให้เกิดการสลายของกล้ามเนื้อที่เพิ่มมากขึ้น กลายเป็นวงจรปัญหาไม่รู้จบ (vicious cycle)^6,7  ที่ส่งผลเสียต่อสุขภาพอย่างต่อเนื่อง

วงจรปัญหาไม่รู้จบ (vicious cycle) แสดงความสัมพันธ์ระหว่างการสูญเสียกล้ามเนื้อและภูมิคุ้มกันที่ลดลง⁶

กินเป็น เปลี่ยนชีวิต โภชนาการเพื่อสุขภาพที่ดีขึ้นทุกวัน

หลายคนมักคิดว่าเมื่ออายุมากขึ้น เคลื่อนไหวร่างกายน้อยลง ก็ควรรับประทานอาหารให้น้อยลงตามไปด้วย แต่ความเชื่อนี้อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้ เพราะอาจทำให้ร่างกายขาดสารอาหารที่จำเป็น แท้จริงแล้วสิ่งสำคัญ คือ การปรับสมดุลโภชนาการให้เหมาะสมกับความต้องการของแต่ละคน The European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN) ได้ให้คำแนะนำด้านโภชนาการสำหรับผู้สูงอายุไว้ในปี พ.ศ. 2565 ดังนี้⁸

• พลังงาน

  ควรได้รับพลังงานประมาณ 30 กิโลแคลอรี/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน

• โปรตีน

  ผู้สูงอายุที่มีภาวะโภชนาการปกติ ควรได้รับโปรตีนมากกว่า 1.0–1.2 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน

  ผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงภาวะทุพโภชนาการ ควรได้รับโปรตีนมากกว่า 1.2–1.5 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน

ปัจจุบัน เอช เอ็ม บี (HMB) มีงานวิจัยรองรับว่าช่วยเสริมสร้างและชะลอการสลายของมวลกล้ามเนื้อ^9,10 การรับประทาน HMB ร่วมกับโปรตีนคุณภาพดี เช่น เวย์ เคซีน และโปรตีนสกัดจากถั่วเหลือง จะช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อให้แข็งแรง

แต่ในชีวิตจริง การรับประทานอาหารให้ได้สารอาหารครบถ้วนตามที่ร่างกายต้องการไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะมักเจอกับอุปสรรคต่าง ๆ เช่น เบื่ออาหาร เคี้ยวกลืนลำบาก รวมไปถึงการย่อยและดูดซึมอาหารลดลง เพื่อให้ได้รับสารอาหารที่จำเป็นอย่างเพียงพอและครบถ้วน ESPEN แนะนำให้เสริมมื้ออาหารด้วยอาหารสูตรครบถ้วน (oral nutritional supplement; ONS) ซึ่งเป็นตัวช่วยที่ดีในการเติมเต็มสารอาหารที่ขาดหายไป โดยเฉพาะในผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการขาดสารอาหาร⁸

อาหารทางการแพทย์ที่มี YBG และ HMB

หนึ่งในเคล็ดลับที่ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้แก่ร่างกาย คือ YBG (เบต้ากลูแคน) หรือใยอาหารชนิดไม่ละลายน้ำ มีโครงสร้างหลักเป็น เบต้า-1,3/1,6-glucans ทำให้มีคุณสมบัติที่โดดเด่นแตกต่างจากเบต้ากลูแคนจากแหล่งอื่น ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องของการช่วยเสริมสร้างการทำงานตามปกติของระบบการกระตุ้นภูมิคุ้มกัน^11,12  มีหลายการศึกษาพบว่า YBG มีส่วนช่วยลดโอกาสการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน¹³ เช่น หวัด โดยปริมาณของ YBG ที่มีประสิทธิภาพต่อการช่วยเสริมสร้างการทำงานตามปกติของระบบภูมิคุ้มกัน คือ 250–500 มิลลิกรัม/วัน¹²

แม้อายุมากขึ้นแต่ทำไมบางคนถึงยังมีกล้ามเนื้อที่แข็งแรง?

เคล็ดลับอีกส่วนหนึ่งอยู่ที่ HMB หรือ เบต้า-ไฮดรอกซี-เบต้า-เมทิลบิวไทเรต (beta-hydroxy-beta-methylbutyrate) เป็นสารที่ร่างกายสร้างขึ้นจากกรดอะมิโนลิวซีน (leucine)

HMB จะไปช่วยส่งเสริมกระบวนการสร้างโปรตีนในกล้ามเนื้อ ส่งผลให้กล้ามเนื้อเติบโตและแข็งแรงขึ้น ในขณะเดียวกัน HMB ก็ช่วยยับยั้งกระบวนการสลายโปรตีนในกล้ามเนื้อ จึงส่งผลช่วยชะลอการสลายของมวลกล้ามเนื้อ¹⁰ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่เจ็บป่วย หรือพักผ่อนไม่เพียงพอ 

จากการศึกษาพบว่า ปริมาณ HMB ที่เหมาะสมและมีประสิทธิภาพในการช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อ คือ 3 กรัม/วัน¹⁴ ซึ่งเป็นปริมาณที่แนะนำให้รับประทานเพื่อให้ได้รับประโยชน์สูงสุด ถึงแม้ร่างกายจะสร้าง HMB ได้เองตามธรรมชาติ แต่ปริมาณที่สร้างได้นั้นน้อยมาก เพียงแค่ประมาณ 5% ของปริมาณกรดอะมิโนลิวซีนที่ได้รับเท่านั้น¹⁴ หากต้องการ HMB ในปริมาณที่เพียงพอต่อการเสริมสร้างกล้ามเนื้อ ควรได้รับ HMB ในรูปแบบที่สังเคราะห์ขึ้น

การมีสุขภาพที่ดีในวัยสูงอายุ เริ่มต้นจากการได้รับสารอาหารที่จำเป็นครบถ้วนและเพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย ซึ่งเป็นเหมือนรากฐานสำคัญของสุขภาพที่แข็งแรง แต่ในบางครั้ง การรับประทานอาหารทั่วไปอาจไม่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกายที่เปลี่ยนแปลงไปตามวัย อาหารสูตรครบถ้วนจึงเป็นอีกทางเลือกสำคัญในการดูแลโภชนาการให้สมดุล เหมาะสำหรับ "วัยเก๋า" ที่ต้องการดูแลสุขภาพเป็นพิเศษ

_{เอกสารอ้างอิง}

_{1. Grimby G, Saltin B. The ageing muscle. Clin Physiol. 1983;3(3):209-218.}

_{2. Baier S, Johannsen D, Abumrad N, et al. Year-long changes in protein metabolism in elderly men and women supplemented with a nutrition cocktail of beta-hydroxy-beta-methylbutyrate (HMB), L-arginine, and L-lysine. JPEN J Parenter Enteral Nutr. 2009;33(1):71-82.}

_{3. Ikezoe T. Age-Related Change in Muscle Characteristics and Resistance Training for Older Adults. Phys Ther Res. 2020;23(2):99-105.} 

_{4. Shao T, Verma HK, Pande B, et al. Physical Activity and Nutritional Influence on Immune Function: An Important Strategy to Improve Immunity and Health Status. Front Physiol. 2021;12:751374.}

_{5. Norman K, Haß U, Pirlich M. Malnutrition in Older Adults-Recent Advances and Remaining Challenges. Nutrients. 2021;13(8):2764.}

_{6. Kirwan R, McCullough D, Butler T, et al. Sarcopenia during COVID-19 lockdown restrictions: long-term health effects of short-term muscle loss. Geroscience. 2020;42(6):1547-1578.}

_{7. Londhe P, Guttridge DC. Inflammation induced loss of skeletal muscle. Bone. 2015;80:131-142.} 

_{8. Volkert D, Beck AM, Cederholm T, et al. ESPEN practical guideline: Clinical nutrition and hydration in geriatrics. Clin Nutr. 2022;41(4):958-989.}

_{9. Nissen S, Sharp RL, Panton L, et al. Beta-hydroxy-beta-methylbutyrate (HMB) supplementation in humans is safe and may decrease cardiovascular risk factors. J Nutr. 2000;130(8):1937-1945.}

_{10. Kuriyan R, Lokesh DP, Selvam S, et al. The relationship of endogenous plasma concentrations of β-Hydroxy β-Methyl Butyrate (HMB) to age and total appendicular lean mass in humans. Exp Gerontol. 2016;81:13-18.}

_{11. Stier H, Ebbeskotte V, Gruenwald J. Immune-modulatory effects of dietary Yeast Beta-1,3/1,6-D-glucan. Nutr J. 2014;13:38.} 

_{12. De Marco Castro E, Calder PC, Roche HM. β-1,3/1,6-Glucans and Immunity: State of the Art and Future Directions. Mol Nutr Food Res. 2021;65(1):e1901071.}

_{13. Zhong K, Liu Z, Lu Y, et al. Effects of yeast β-glucans for the prevention and treatment of upper respiratory tract infection in healthy subjects: a systematic review and meta-analysis. Eur J Nutr. 2021;60(8):4175-4187.}

_{14. Holeček M. Beta-hydroxy-beta-methylbutyrate supplementation and skeletal muscle in healthy and muscle-wasting conditions. J Cachexia Sarcopenia Muscle. 2017;8(4):529-541.}

_{อาหารทางการแพทย์ ต้องใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์} 

_{ร่วมกับการรับประทานอาหารหลักให้หลากหลายครบ 5 หมู่}

_{ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และ นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ} 

_{TH.2025.58142.ENS.1 (v1.0)}