การเบื่ออาหารอาจเกิดขึ้นได้กับทุกคนในบางครั้ง สังเกตได้จากพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่เปลี่ยนไป ไม่ค่อยอยากทานอาหาร หรือทานได้น้อยลง แต่ลักษณะเช่นนี้มักพบได้ในช่วงเวลาสั้นๆ แต่ภาวะการเบื่ออาหารของผู้สูงวัยในที่นี้ ไม่ได้หมายถึงการทานอาหารได้น้อยลง หรือเบื่ออาหารประเภทเดิมๆ แต่หมายถึงการไม่อยากรับประทานไม่ว่าจะเป็นอาหารชนิดใด ซึ่งอาจเป็นผลมาจากสุขภาพทางกายและภาวะทางจิตใจร่วมด้วย
ภาวะเบื่ออาหาร รวมถึงการไม่อยากรับประทาน ปฏิเสธการทานอาหารในปริมาณที่เคยกิน หรืออาหารที่เคยชอบ ซึ่งแม้จะรู้สึกหิวแต่ก็ไม่อยากทานอะไร ผลที่ตามมาคือ น้ำหนักตัวลดลง ซึ่งภาวะเบื่ออาหารที่ผิดปกติมักจะมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น รู้สึกคลื่นไส้ ท้องผูก ท้องอืด อ่อนเพลีย นอนไม่หลับ เบื่อหน่ายกับสิ่งต่างๆ รอบตัว หรือขาดแรงจูงใจในการดำเนินชีวิต
โดยทั่วไป หากสาเหตุของการเบื่ออาหารเกิดจากความเครียด ก็มักจะหายไปเองในช่วงเวลาสั้นๆ แต่ถ้าอาการรุนแรงขึ้น เช่น น้ำหนักตัวลดลงเร็ว ไม่ทานอาหารหลายวัน ร่างกายมีอาการผิดปกติเมื่อพยายามทานอาหารหรือดื่มน้ำ เช่น ปวดท้อง อาเจียน คลื่นไส้ ควรรีบไปพบเพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง
ในผู้สูงวัย อาการเบื่ออาหารที่ต่อเนื่อง จะส่งผลให้ร่างกายขาดสารอาหาร เสียสมดุลเกลือแร่ในร่างกายและนำไปสู่ภาวะโภชนาการต่ำ เนื่องจากไม่ว่าจะทานอะไรก็ไม่อร่อย หรือมีความรู้สึกว่าไม่อยากทานอะไรทั้งสิ้น อาการขาดสารอาหารไม่ได้แสดงอาการให้เห็นอย่างชัดเจน แต่ร่างกายจะค่อยๆ อ่อนเพลีย ภูมิคุ้มกันลดลง ทำให้มีโอกาสติดเชื้อง่าย แผลหายช้า และป่วยง่าย จึงเป็นอาการที่มีผลต่อสุขภาพโดยรวมในระยะยาว
ภาวะเบื่ออาหารของผู้สูงวัยส่งผลให้เกิดภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย การเปลี่ยนแปลงทางร่างกายตามวัยมีผลทำให้การทานอาหารได้ลดลง ซึ่งเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น
การทำงานของระบบประสาทสัมผัสเริ่มเสื่อมลง ทำให้การดมกลิ่นและรับรสทำงานได้น้อยลง ทำให้รู้สึกทานอาหารไม่อร่อย แม้ว่าอาหารนั้นจะเป็นเมนูที่ชอบ จึงไม่อยากรับประทานอาหาร
ภาวะน้ำลายแห้งที่อาจเกิดขึ้นได้ในผู้สูงวัย ทำให้เวลาเคี้ยวอาหารจะฝืดคอ เพราะความชื้นในปากน้อย ส่งผลให้ผู้สูงวัยมีภาวะกลืนลำบาก รวมถึงอาจมีอาการสำลักอาหารและน้ำบ่อยๆ จนเบื่อที่จะทานอาหาร เพราะกังวลว่าอาจทำให้เกิดอาการดังกล่าวอีก
ระบบย่อยอาหารทำงานช้าลง การบีบและคลายตัวของกระเพาะอาหารและลำไส้ทำงานไม่ปกติ ย่อยอาหารได้ไม่ดี อาจมีอาการแน่นท้องและภาวะท้องผูก ทำให้ผู้สูงวัยทานอาหารลดลง
ภาวะทางจิตใจที่อาจเกิดจากการที่ไม่ได้รับความสนใจจากคนรอบข้าง ส่งผลให้เกิดความเครียด ความน้อยเนื้อต่ำใจ ท้อแท้ ทำให้ไม่อยากรับประทานอาหาร
มีอาการเจ็บป่วยเรื้อรัง หรือเป็นผลจากอาการของโรคที่ซ่อนอยู่ เช่น โรคนิ่ว โรคไต โรคซึมเศร้า เป็นต้น
ผลข้างเคียงของยาบางชนิดมีส่วนทำให้เบื่ออาหารได้ เช่น ยาความดัน เบาหวาน ยาที่รักษาโรคมะเร็ง โรคหัวใจ โรคไต เป็นต้น รวมถึงการฉายรังสี-เคมีบำบัด
ปัจจัยอื่นๆ เช่น ไม่สามารถออกไปเลือกซื้ออาหารเองได้ ตลอดจนสภาพอากาศ เช่น อากาศร้อน ทำให้ร่างกายเสียเหงื่อมาก จึงดื่มน้ำทดแทน ทำให้ไม่ค่อยเกิดอาการหิว
การเบื่ออาหารของผู้สูงวัยมักเกิดจากหลายปัจจัยพร้อมๆ กัน เราสามารถป้องกันไม่ให้ผู้สูงวัยเกิดอาการเบื่ออาหารเป็นเวลานานต่อเนื่องจนมีอาการรุนแรงได้ ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและดูแลอย่างใกล้ชิด
ซึ่งจะช่วยส่งเสริมให้ผู้สูงวัยเกิดความอยากรับประทานอาหารได้มากขึ้น เช่น
ปรับเมนูอาหารให้ไม่จำเจ ปรับรสชาติในแบบที่ผู้สูงวัยชอบ จัดอาหารให้มีความหลากหลายครบ 5 หมู่ ทั้งประเภทปรุงต้ม ผัด แกง ทอด แต่ไม่ควรให้มันและมีรสจัดจนเกินไป
เพิ่มความสดชื่น ผ่อนคลาย เพื่อให้ผู้สูงวัยเกิดความอยากรับประทานอาหาร โดยให้ดื่มน้ำที่ไม่เย็นจัด ให้จิบบ่อยๆ อาจเปลี่ยนจากน้ำเปล่ามาเป็นเครื่องดื่มสมุนไพรรสหวานน้อย เช่น ใบเตย มะตูม น้ำขิง เป็นต้น
ปรับระบบการกิน โดยรับประทานครั้งละน้อยๆ แต่เพิ่มมื้ออาหารให้บ่อยขึ้น ปริมาณอาหารในแต่ละมื้อไม่จำเป็นต้องมากแต่ต้องมีพลังงานสูง และเพิ่มอาหารเสริมระหว่างมื้อ
เพิ่มความอยากอาหาร โดยรับประทานขนมหวานหรือผลไม้เล็กน้อยก่อนมื้ออาหาร
รับประทานอาหารพร้อมหน้ากันทั้งครอบครัว เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมและความใกล้ชิดระว่างสมาชิกในครอบครัว
ดูแลสุขภาพปากและฟัน และการขับถ่าย เพื่อไลดความเสี่ยงของอาการท้องผูกในผู้สูงวัย
ควบคุมโรคประจำตัวให้อยู่ในภาวะที่เหมาะสม จะมีส่วนช่วยทำให้ภาวะเบื่ออาหารที่เป็นผลข้างเคียงจากการใช้ยาลดลงด้วย
นอกจากการปรับระบบมื้ออาหาร การชูรสอาหาร รวมถึงการเปลี่ยนบรรยากาศแล้ว การปรับโภชนาการเพื่อการเจริญอาหารก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่จะช่วยส่งเสริมความอยากอาหารของผู้สูงวัยได้ ดังนี้
เมนูอาหารควรเป็นเมนูที่มีน้ำมาก หรือวัตถุดิบทั้งผักและผลไม้ที่มีน้ำมาก เช่น แตงกวา มะระ ผักโขม ตำลึง ฟักเขียว เป็นต้น
เลือกวัตถุดิบมีสรรพคุณช่วยขับลม บำรุงร่างกาย ช่วยย่อย เจริญอาหาร กระตุ้นการไหลเวียน ซึ่งมีส่วนช่วยให้ลำไส้ทำงานได้ดี เช่น ขี้เหล็ก ลูกจันทน์ ดอกจันทน์กระวาน กานพลู ขิง ข่า กระชาย เป็นต้น
ไม่ปรุงอาหารรสจัด หวาน มัน เค็ม โดยอาจใช้เครื่องเทศที่มีรสเผ็ดร้อนเล็กน้อย เพื่อช่วยกระตุ้นการหลั่งน้ำย่อย ทำให้กระเพาะและลำไส้ทำงานได้ดีขึ้น และเพื่อให้เกิดความสดชื่น อาจชูรสอาหารด้วยรสเปรี้ยว หรือใช้ผลไม้ปรุงร่วมกับเนื้อสัตว์เพื่อเพิ่มรสชาติ
ควรเลือกโปรตีนและแคลเซียมที่ย่อยง่าย เช่น ปลา เต้าหู้ ถั่ว ไข่ เป็นต้น
หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำหรือนมในปริมาณมากก่อนมื้ออาหาร
ร่วมกับการรับประทานอาหารหลักให้หลากหลายครบ 5 หมู่ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ อาหารทางการแพทย์ ต้องใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์
TH.2025.61835.ENS.1 (v1.0)©2025Abbott
ภาวะขาดสารอาหารหรือภาวะโภชนาการต่ำเป็นภาวะที่ร่างกายได้รับสารอาหารหรือพลังงานในปริมาณที่ไม่เหมาะสม น้อยกว่าความต้องการของร่างกาย
ผู้สูงอายุมักพบปัญหาทางสุขภาพได้บ่อยและรุนแรงมากกว่าในวัยหนุ่มสาว ปัญหาที่พบบ่อยในผู้สูงอายุคือ ปัญหาการเบื่ออาหารหรือรับประทานอาหารได้ลดลง
เมื่ออายุเพิ่มมากขึ้นทำให้ร่างกายเกิดความเปลี่ยนแปลงมากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งสุขภาพของช่องปากและระบบทางเดินอาหาร ประเมินภาวะขาดสารอาหารได้ที่นี่
คุณกำลังจะออกจากหน้าเว็บไซต์ Ensure.co.th นี่เป็นความตั้งใจของคุณหรือไม่? หากใช่คลิก “ตกลง” เพื่อยืนยัน
แต่หากไม่ใช่คลิก “ยกเลิก” หากคุณออกจากหน้านี้ โปรดรับทราบว่า Abbott จะไม่รับผิดชอบต่อเนื้อหาอีกต่อไป
