Tại sao nói những năm tháng đầu đời là giai đoạn cửa sổ cơ hội vàng quan trọng nhất - không thể bỏ lỡ - để giúp bé phát triển trí não vượt trội? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Tam cá nguyệt 2

Myelin bắt đầu xuất hiện trên sợi trục của một số tế bào thần kinh₍₁₎. Myelin là 1 chất giàu lipid bao quanh sợi trục của 1 số tế bào thần kinh, là một chất cần thiết để hệ thần kinh hoạt động nhanh và hiệu quả. Quá trình myelin hóa tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động dẫn truyền của tế bào thần kinh, cho phép xử lý thông tin nhanh hơn₍₂₎.

Tuần 18-20

Mẹ có thể cảm nhận được cú đạp đầu tiên

Cú đạp đầu tiên của bé có thể ví von với hình ảnh khi bạn bấm vào nút Start của máy tính, thời điểm khởi động và bắt đầu chạy. Cú đạp đầu tiên cũng đánh dấu việc bé bước vào giai đoạn phát triển nhanh của não bộ. Đây chính là giai đoạn vàng để bổ sung dưỡng chất cho sự phát triển trí não của bé.

Trọng lượng não bộ

Trong khi đó, trọng lượng não bộ sẽ bắt đầu phát triển gấp 6 lần từ tuần thứ 20 đến 34 của thai kỳ

Tuần 26

Có những phản xạ ở mắt như đảo qua đảo lại, nhắm và mở mắt

Sau khi máy tính được khởi động, các bộ phận của máy tính bắt đầu nhận được tín hiệu và chạy. Tương tự, ở giai đoạn này, thị giác của bé bắt đầu phát triển, bé sẽ cảm nhận được luồng ánh sáng từ ngoài vào. Lúc này con sẽ mở mắt thật to để nhìn ngắm chuyện gì đang xảy ra.

Tuần 27

Biết giật mình nếu có những tiếng động lớn bên ngoài tử cung

Hệ thống thần kinh của thai nhi đã phát triển đủ để em bé biết giật mình nếu có những tiếng động lớn bên ngoài tử cung, hay thậm chí là có thể quay đầu về phía phát ra giọng nói của người thân.

Tam cá nguyệt 3

Đây được xem là giai đoạn chuyển tiếp khi vỏ não – khu vực quan trọng nhất của não bộ bắt đầu đảm nhận nhiệm vụ, chức năng kết nối giữa các vùng não với nhau phát triển đạt đỉnh trong giai đoạn tuần 27-30.

Bé ra đời

Bộ não của bé chứa đựng khoảng 100 tỷ nơron tương đương với người trưởng thành. Não trẻ tiếp tục phát triển nhanh chóng trong 2 năm đầu đời hình thành 1 triệu kết nối thần kinh/ giây và gần như đạt được 70%-80% kích thước não bộ của người lớn ở năm thứ 2.

Hình. Sợi trục và sợi nhánh phát triển nhanh trong giai đoạn một năm đầu đời, cùng với đó là sự tăng trưởng về kích cỡ của não

Giai đoạn sau sinh

Các kết nối não bộ hình thành rất nhanh, từ những kết nối đơn giản ban đầu hình thành nên những kết nối phức tạp hơn, cứ thế tiếp tục cho một mạng lưới lên đến triệu tỷ kết nối lúc trẻ 2 tuổi.

Kiến trúc vỏ não 6 năm đầu đời

6 tháng đầu đời

Sự phát triển của các giác quan sẽ tiếp tục và đạt đỉnh cao trong 6 tháng đầu. Song song đó, năng lực ngôn ngữ của bé cũng phát triển theo.

Quá trình phát triển các năng lực này này diễn ra có thứ tự, cái trước làm nền tảng cho cái sau: giác quan nghe nhìn trong 6 tháng đầu đời là nền tảng cho kỹ năng ngôn ngữ trong giai đoạn tiếp theo, sau đó các giác quan và kỹ năng này lại làm nền tảng cho chức năng nhận thức.

Sơ đồ sự phát triển chức năng
não bộ của trẻ

(source: Nelson, C. A, The Neurobiological Bases of Early Intervention. In Handbook of Early Childhood Intervention edited by J. P. Shonkoff, & S. J. Meisels, 2nd ed, 2000, pp. 204-228)

Quá trình phát triển chức năng trọng yếu của não bộ

(Nguồn: Pam Schiller, Early brain development research review and update, Brain development exchange, 2010)

Nguồn: Slide 23, , NGND.PGS.TS.BS. Nguyễn Võ Kỳ Anh Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục phát triển tiềm năng con người –IPD)

Có thể thấy hầu hết các kỹ năng quan trọng của trẻ được hình thành và phát triển trong giai đoạn này như: phát triển kỹ năng vận động, thị giác, ngôn ngữ, cảm xúc, khả năng giải quyết vấn đề và các kỹ năng xã hội. Đặc biệt, kỹ năng ngôn ngữ đã bắt đầu phát triển ngay khi trẻ vừa ra đời. Trẻ đã có thể phân biệt âm thanh của nhiều loại ngôn ngữ từ giai đoạn sơ sinh cho đến 6 tháng tuổi. Sau đó, não bộ sẽ tập trung phân biệt và tiếp thu tiếng mẹ đẻ từ 6 đến 12 tháng tuổi. Ở giai đoạn sau 12 tháng tuổi, trẻ sẽ dần phân biệt và tiếp thu các ngôn ngữ khác.

Ngoài ra, bố mẹ cần nắm rõ những kiến thức về các cột mốc phát triển của con, từ đó có những phương pháp nuôi dạy phù hợp nhằm tối đa sự phát triển của con trong giai đoạn cửa sổ cơ hội vàng.

Nguồn: Book Human Brain Evolution: The Influence of Freshwater and Marine Food Resources - Stephen Cunnane, Kathlyn Stewart – ENERGY REQUIREMENTS FOR THE BRAIN (Page41)

Đối với trẻ sơ sinh đang trong giai đoạn phát triển toàn diện, sự phát triển nhanh chóng của não đặt ra nhu cầu cao bất thường về năng lượng và các dưỡng chất thiết yếu cho các quá trính phát triển nhận thức(8-9). Sự thiếu hụt Protein, DHA, AA cho não bộ trong giai đoạn này sẽ ảnh hưởng nguy hiểm đến việc hình thành cấu trúc, kết nối và dẫn truyền thần kinh ở các khu vực quan trọng trong não bộ(10-12). Hơn thế nữa, thiếu các dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển của não bộ trong giai đoạn những năm tháng đầu đời có thể dẫn đến sự suy giảm nhận thức không thể phục hồi(13-16), ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ, khả năng học hỏi và ghi nhớ của trẻ.

Do đó, từ thai kỳ, bố mẹ cần hiểu rõ mức năng lượng tăng thêm của mẹ qua các giai đoạn, từ đó có sử tăng lên phù hợp, tránh để con thiếu năng lượng, cản trở quá trình phát triển.

Mẹ cần thêm nhiều năng lượng và dưỡng chất trong giai đoạn mang thai để đáp ứng nhu cầu gia tăng chuyển hoá, giúp thai nhi phát triển và chuẩn bị cho quá trình nuôi con bằng sữa mẹ.

Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam (Nhà xuất bản Y học 2016)

TÀI LIỆU THAM KHẢO
(1) http://www.urbanchildinstitute.org/why-0-3/baby-and-brain
(2) Myelin development in infant brain: J Neurochem. 1978 Jun;30(6):1383-90
(3) Roelfsema et al. (2004) Three-dimensional sonographic measurement of normal fetal brain volume during the second half of pregnancy. American Journal of Obstetrics and Gynecology
(4) https://www.whattoexpect.com/pregnancy/week-by-week/week-26.aspx Your pregnancy week 26, What to Expect When You're Expecting, 5th edition, Heidi Murkoff.
(5) https://www.whattoexpect.com/pregnancy/week-by-week/week-27.aspx Your pregnancy week 27, What to Expect When You're Expecting, 5th edition, Heidi Murkoff
(6) Nguồn số (3) trong hình
(7) Tierney, Adrienne & Nelson, Charles. (2009). Brain Development and the Role of Experience i
(8) Berger P.K., et al. PLoS ONE. 2020;15(2): e0228323.
(9) Wang B., et al. Adv Nutr. 2012
(10) Cusick SE, Georgieff MK. The Role of Nutrition in Brain Development: The Golden Opportunity of the "First 1000 Days". J Pediatr. 2016:175:16-21. doi:10.1016/j.jpeds.2016.05.013
(11) Tanaka K, Farooqui , Siddiqui NJ, Alhomida AS, Ong WY. Effects of decosahexaenoic acid on neurotransmission. Biomol Ther (Seoul). 2012;20(2):152-157.doi:10.4062/biomolther.2012.20.2.152
(12) Elizabeth L Prada, Kathryn G Dewey, Nutrition and brain development in early life. Nutrition Reviews. Volume 72, Issua 4, 1 April 2014, Pages 167-284, https://doi.org/10.1111/nure.12102
(13) Prado EL, Dewey KG. Nutrition and brain development in early life. Nutr Rev 2014;72(4):267-284
(14) National Scientific Council on the Developing Child (2007). The timing and Quality of Early Experiences combine to shape brain architecture. Working paper #5. Center on the Developing Child. Harvard University
(15) Benton D. The influence of dietary status on the cognitive performance of children. Mol Nutr Food Res 2010 Apr;54 (4):457-70.doi:10.1002
(16) Crosby L, Jayasinghe D, McNair D. Food for thought: Tackling child malnutrition to unlock potential and boost prosperity. London: The save the children fund, 2013