การรักษาโรคไต

การบำบัดทดแทนไตคืออะไร ทำไมต้องทำ?

Banner
Banner
Banner

การบำบัดทดแทนไตคืออะไร ทำไมต้องทำ?

การบำบัดทดแทนไต คือ กระบวนการรักษาที่ทำหน้าที่ขจัดของเสียและน้ำส่วนเกินแทนไตที่ไม่สามารถทำงานได้ตามที่ควรจะเป็น เพื่อรักษาสมดุลของร่างกายให้ดำรงอยู่ได้ใกล้เคียงปกติที่สุด อาจเป็นการรักษาชั่วคราวเพื่อรอไตฟื้นหน้าที่ในภาวะไตวายเฉียบพลัน หรือเป็นการรักษาระยะยาวถาวรในภาวะไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย

 

ใครบ้างที่อาจจำเป็นต้องรับการบำบัดทดแทนไต?

ผู้ที่เป็นไตวายเฉียบพลันและผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย ส่วนใหญ่จะเป็นระยะที่ 5 ที่มีค่า eGFR (ค่าอัตราการกรองของไตที่ผิดปกติ) ต่ำกว่า 15 มล./นาที/1.73 ตร.ม1

 

การบำบัดทดแทนไต (Renal Replacement Therapy)2 ทำอย่างไรได้บ้าง

การบำบัดทดแทนไตมีด้วยกัน 3 วิธี ได้แก่

  • การฟอกไตทางหลอดเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (Hemodialysis) 

  • การล้างไตทางช่องท้อง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis: CAPD) 

  • การปลูกถ่ายไต (Kidney Transplantation)

 

การฟอกไตทางหลอดเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (Hemodialysis)  

เป็นการนำเลือดผ่านทางเส้นเลือดดำเข้าเครื่องไตเทียมไปยังตัวกรองในเครื่องเพื่อฟอกเลือด แลกเปลี่ยนของเสีย สารน้ำและเกลือแร่ และนำเลือดที่มีของเสียน้อยลงแล้ววนกลับเข้าสู่ร่างกาย อาจมีการทดแทนสารน้ำที่มีความบริสุทธิ์สูงเข้าสู่ร่างกายในวิธีการฟอกเลือดเทคนิคพิเศษบางชนิด2 กระบวนการนี้ควบคุมด้วยเครื่องไตเทียม ใช้ระยะเวลาประมาณ 4-5 ชั่วโมง ทำสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง ต้องได้รับการดูแลโดยผู้เชี่ยวชาญที่โรงพยาบาลหรือศูนย์ไตเทียม2

การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมนี้ต้องเตรียมเส้นเลือดก่อนทำการฟอก ซึ่งก็มีหลายวิธี ได้แก่ ใช้เส้นเลือดจริงของผู้ป่วยเอง ใช้เส้นเลือดเทียม และการใส่สายชนิดพิเศษทำจากวัสดุสังเคราะห์เข้าไปยังเส้นเลือดดำ ซึ่งแต่ละวิธีก็มีข้อดีและข้อควรระวังแตกต่างกัน ทั้งนี้ควรใช้วิธีใดขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของผู้ป่วยและการวินิจฉัยจากแพทย์3

 

การล้างไตทางช่องท้อง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis: CAPD)

วิธีนี้จะทำการใส่น้ำยาล้างไตเข้าไปค้างในช่องท้อง โดยอาศัยเยื่อบุช่องท้องแลกเปลี่ยนของเสียทำหน้าที่แทนไต โดยแพทย์จะฝังอุปกรณ์ท่อล้างไว้ในช่องท้องของผู้ป่วย เวลาฟอกไตจะใส่น้ำยาผ่านท่อเข้าไปในช่องท้องประมาณ 1-2 ลิตร2 ทิ้งไว้ประมาณ 4-6 ชั่วโมง น้ำยาจะพักอยู่ในท้องทำการกรองของเสียและน้ำส่วนเกิน เมื่อครบกำหนดเวลา ก็จะปล่อยน้ำยาที่ดูดซึมของเสียและน้ำส่วนเกินออกมา2 ต้องทำทุกวัน สามารถทำเองที่บ้านได้โดยไม่ต้องมาโรงพยาบาล แต่ต้องได้รับการฝึกฝนจากบุคลากรทางการแพทย์3 ปัจจุบันการล้างไตทางช่องท้องมีทั้งแบบวิธีเปลี่ยนน้ำยาด้วยมือ ซึ่งต้องเปลี่ยน 4-6 รอบ/วัน และเปลี่ยนด้วยเครื่อง โดยต่อเครื่องล้างไตทิ้งไว้ซึ่งส่วนมากทำเฉพาะตอนกลางคืน เพื่อให้สามารถไปทำกิจวัตรอื่นๆ ได้ในตอนกลางวัน3 

 

การปลูกถ่ายไต (Kidney Transplantation)

เป็นวิธีการบำบัดทดแทนไตที่ดีที่สุดโดยการใช้ไตจากผู้อื่น คือจากผู้บริจาคที่มีชีวิต ได้แก่ ญาติสายตรง พ่อ แม่ ลูก พี่ น้อง สามี ภรรยา หรือจากผู้บริจาคไตที่เสียชีวิตด้วยภาวะสมองตาย ซึ่งไตที่รับบริจาคต้องผ่านการตรวจแล้วว่าเข้ากันได้เพื่อมาทำหน้าที่แทนไตเก่าของผู้ป่วยที่เสื่อมสภาพ3 วิธีการปลูกถ่ายไตนี้เป็นการนำไตของผู้อื่นมาปลูกถ่ายให้กับผู้ป่วย ไม่ใช่การเปลี่ยนเอาไตผู้ป่วยออกแล้วเอาไตใหม่ใส่เข้าแทนที่ การผ่าตัดทำโดยการวางไตใหม่ไว้ในอุ้งเชิงกราน ซึ่งผู้รับไตจะต้องรับประทานยากดภูมิต้านทานตลอดชีวิต (ในกรณีที่ไม่มีภาวะแทรกซ้อน) ไตใหม่จะทำหน้าที่ได้ดี ร่างกายจะเข้าสู่ภาวะปกติ แต่ต้องอยู่ในการดูแลของแพทย์อย่างต่อเนื่อง เมื่อใช้วิธีปลูกถ่ายไตก็ไม่ต้องทำการฟอกเลือดหรือล้างไตใดๆ อีก2

ดังนั้นการที่จะเลือกบำบัดทดแทนไตแบบไหนต้องพิจารณาในหลายด้านที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย ปรึกษาร่วมกันระหว่างทีมผู้ให้การรักษา ตัวผู้ป่วยเองและญาติ ค่ารักษาพยาบาล ตลอดจนสิทธิการรักษาของผู้ป่วยที่มีอยู่

 

แล้วถ้าเลือกที่จะไม่บำบัดทดแทนไตเลยได้หรือไม่?4

การบำบัดทดแทนไตมีความสำคัญและจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับโรคไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย หากไม่ได้รับการฟอก/ล้างไต ของเสียและสารพิษต่างๆ จะสะสมอยู่ในร่างกายอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้อวัยวะต่างๆ ทำงานล้มเหลวจนเป็นเหตุให้เสียชีวิตได้ ยกเว้นก็แต่ผู้ที่มีโรคประจำตัวในระดับรุนแรงหลายอย่างที่ไม่มีวิธีการเยียวยาให้ดีขึ้นได้ ผู้ที่มีความแข็งแรงทางกายภาพต่ำ จึงจำเป็นต้องรักษาแบบประคับประคองโดยไม่ใช้การบำบัดทดแทนไตใดๆ นอกจากนี้ยังอาจเลือกเสริมด้วยอาหารทางการแพทย์สูตรเฉพาะโรคสำหรับผู้ป่วยโรคไตที่จำกัดปริมาณสารอาหารบางชนิดให้เหมาะสมสำหรับผู้เป็นโรคไต ช่วยเสริมภาวะโภชนาการให้ร่างกายได้อีกทางหนึ่ง  

 

เอกสารอ้างอิง :

สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย[อินเทอร์เน็ต].การบำบัดทดแทนไตในปัจจุบัน;c2567[สืบค้น12 ธ.ค.2566].เข้าถึงได้ที่: การบำบัดทดแทนไตในปัจจุบัน.

สมาคมโรคไตแห่งประเทศ[อินเทอร์เน็ต].คู่มือการรักษาด้วยการฟอกเลือดและการกรองพลาสมาสำหรับผู้ป่วยโรคไต พ.ศ. 2561;c2564[สืบค้น12 ธ.ค.2566].เข้าถึงได้ที่: คู่มือการรักษาด้วยการฟอกเลือดและการกรองพลาสมาสำหรับผู้ป่วยโรคไต-2561.pdf (nephrothai.org).

โรงพยาบาลศิริราชปิยมหาราชการุณย์[อินเทอร์เน็ต].ทางเลือกการรักษา โรคไตเรื้อรังระยะสุดท้าย;c2567[สืบค้น12 ธ.ค.2566].เข้าถึงได้ที่: ทางเลือกการรักษาโรคไต_31-3-64 (siph-space.sgp1.digitaloceanspaces.com).

HD Mall[อินเทอร์เน็ต]. ฟอกไต ขจัดของเสีย ช่วยยืดอายุผู้ป่วย;c2567[สืบค้น12 ธ.ค.2566].เข้าถึงได้ที่: ฟอกไตเจ็บไหม ระยะไหน เตรียมตัวอย่างไร อ่านที่นี่ | HDmall.

 

TH.2023.44567.NEP.1 (v1.0) ©2024Abbott

บทความที่เกี่ยวข้อง